دولت‌ها قدردان تلاش‌های جهاد دانشگاهی باشند / یکی از مسائل ما عدم‌حمایت از نیروی انسانی متخصص است

به گزارش بازارکار از ایسنا، همین چند روز پیش بود که رهبر انقلاب در مراسم تنفیذ نهمین رئیس‌جمهور کشور، مسئولان، کارگزاران و ملت ایران را مجدداً به کار جهادی دعوت کرده و در تبیین فعالیت جهادی فرمودند: "کار جهادی یعنی خستگی‌ناپذیری و بی‌مزد و منت کارکردن " این اشارات مصداق فعالیت‌هایی است که در طول ۴۴ سال گذشته از سوی جهاد دانشگاهی - که نهادی انقلابی و برخاسته از روزهای ملتهبی است که دانشگاه‌ها تبدیل به اتاق فکر دشمنان شده بودند - انجام شد تا ظرفیت‌های عظیم انقلاب در بعد علمی، پژوهشی و انسانی مغفول نمانده و با درایت مدیران انقلابی تبدیل به اهرمی برای اعتلای نام ایران در مجامع علمی، پژوهشی شود.
 ایجاد حلقه اتصال بین دانشجویان با مجموعه‌های مختلف نظام از جمله اقدامات تحسین‌برانگیز این نهاد انقلابی است که زمینه رویش‌های بی‌نظیری را رقم زد و دانشجویان را به سمت پیشگامی در مسیر فرهنگی - که از دغدغه‌های مهم بنیانگذار و رهبر معظم انقلاب بود - سوق داد تا دانشگاه مجهز به روح علم، پژوهش و شکوفایی استعدادها شده و قابلیت‌های آن فراتر از یک محیط صرفاً دانشجویی به منصه ظهور برسد؛ این ثمره بعد از ۴ دهه فعالیت با روحیه و فعالیت‌های جهادی مدیران و فعالان جهاد دانشگاهی به بار نشسته و بارها مورد تفقد رهبر انقلاب که از مشوقان اصلی تشکیل این نهاد انقلابی بودند قرار گرفت و معظم له جهاد دانشگاهی را "مولود مبارک انقلاب" نامیده و خواهان گسترش این فرهنگ شدند تا کشور به سمت سربلندی، عزت و استقلال حقیقی حرکت کند.
 و امروز که در آستانه چهل و چهارمین سالروز تأسیس این نهاد انقلابی هستیم همگان بر توفیقات این مجموعه در حوزه‌های مختلف واقف‌اند که جهاد دانشگاهی که به حق پرچم‌دار توسعه علمی، پژوهشی و نوآورانه کشور است با برخی بی‌مهری‌ها رو برو شده و خدمات آن گاهی مغفول واقع شده است که بخشی از این موارد در پرونده ارزیابی فعالیت‌های جهاد دانشگاهی مطرح شده است تا با بررسی دغدغه‌های مدیران این نهاد توسط مسئولان ذی‌صلاح، موانع موجود در مسیر گفتمان تولید دانش و نیروی متخصص و متعهد انقلابی مرتفع شده و موتور پیشران توسعه ایران با شتاب به مسیر خود ادامه دهد.
 از این رو خبرگزاری دانشجویان ایران باتوجه به در پیش بودن ۱۶ مرداد، ویژه‌برنامه‌ای با عنوان «فرهنگ پیشرفت» را به مناسبت چهل و چهارمین سالگرد تاسیس این نهاد تولید و ضمن آن فراز و نشیب‌های این نهاد انقلابی را از قول مؤسسان و اعضای آن روایت کرده است.
 در همین راستا با حسن مسلمی نائینی، رئیس جهاد دانشگاهی به گفت‌وگو نشستیم تا مروری داشته باشیم روند پیشرفت و دستاوردهای جهاد دانشگاهی در تمام این سال‌ها و نگاهی داشته باشیم به نقشه راه مسیر توسعه این نهاد انقلابی پیشرو. متن کامل این مصاحبه در ادامه از نظرتان می‌گذرد:
 *باتوجه‌به اینکه ۴۴ سال از حیات علمی، فرهنگی و پژوهشی جهاد دانشگاهی به‌عنوان نهادی که دوشادوش انقلاب اسلامی حرکت کرده و مورد حمایت رهبر انقلاب اسلامی بوده، می‌گذرد، نظر شما در خصوص مسیر طی شده این نهاد علمی چیست و چه دستاوردهایی در فضای علمی بین‌المللی داشته است؟ 
 وقوع انقلاب اسلامی بر پایه باورهای دینی و اسلامی در ایران، خشم استکبار جهانی و انجام اقدامات خرابکارانه به‌منظور مقابله با این انقلاب مردمی را به دنبال داشت، علاوه بر این تحریم‌های سنگینی علیه کشور وضع شد. در زمان هشت سال دفاع مقدس نیز کشور با کمبودهای فراوانی روبرو کرد و تأمین تجهیزات نظامی شرایط سختی را به کشور تحمیل کرد.
 هواپیماهای جنگی به دلیل کمبود برخی از قطعات در فرودگاه زمین گیر شده بودند تا جایی که شهید ستاری از فرماندهان نیروی هوایی ارتش با همکاری با جهاد دانشگاهی صنعتی شریف با یک تلاش عالمانه و کار سنگین توانستند قطعات موردنیاز را بسازند و پرواز هوایی را از سر بگیرند و بدین ترتیب جهاد دانشگاهی تنها نهادی بود که در این وضعیت توانست نقش مهمی در تأمین و تولید تجهیزات مورد نیاز برای دفاع از کشور ایفا کند.
 *تداوم اقدامات جهاد دانشگاهی در توسعه تجهیزات نظامی
 علاوه بر تأمین قطعات موردنیاز هواپیماهای جنگی، در آن زمان کشور در زمینهٔ ساخت پدافندهای هوایی برای دفاع از آسمان کشور نیز دچار مشکل بود که در این بخش نیز جهاد دانشگاهی وارد عمل شد و توانست اقدامات مهمی را در راستای تأمین پدافند هوایی و کمک به نیروهای نظامی در میدان کند. البته اقدامات جهاد دانشگاهی در خصوص توسعه تجهیزات نظامی کماکان ادامه دارد.
این اقدامات مصادف با فعالیت جهاد دانشگاهی آغاز شد و این سازمان، کمک به سایر دانشگاه‌ها را نیز در دستور کار قرار داد. عمده این اقدامات که به صورت ضربتی پیش از شکل‌گیری مقاطع تحصیلی کارشناسی‌ارشد و دکترا انجام می‌شد، در ابتدا فرهنگی و پژوهشی بود؛ به‌طوری‌که بنده در سال ۶۸ مدرک کارشناسی‌ارشد خود را از دانشگاه صنعتی اصفهان دریافت کردم؛ اما فعالیت در جهاد دانشگاهی پیش‌ازاین زمان آغاز شده بود.
 *پس همین پیشگامی در حوزه‌های مختلف باعث تداوم اقدامات و گستردگی فعالیت جهاد دانشگاهی شد؟
 الگوی این فعالیت‌ها بر اساس نیازهای کشور در دفاع مقدس و در دوره‌های بعدی احیای واحدهای صنعتی استوار بود به‌طوری‌که هر زمان کشور نیازمند تجهیزات در بخش‌های مختلف بود، جهاد دانشگاهی به‌عنوان نهاد پیشران درصدد برطرف‌کردن این نیازها فعالیت می‌کرد.
 یک‌زمانی در کشور به دلیل افزایش تقاضا برای تحصیل در مقطع تکمیلی و دکترا نیاز به دانشگاه و مؤسسات آموزشی در این مقاطع داشتیم، در همین خصوص جهاد دانشگاهی اقدام به تأسیس واحدهای دانشگاهی کرد؛ به‌طوری‌که دانشگاه علم و فرهنگ در بخش غیرانتفاعی توانست رتبه اول را کسب کند و دانشگاه علم و هنر یزد نیز توانست رتبه شش را دریافت کند.
 علاوه بر این در یک مقطعی بسیاری از زوج‌های جوان به دلیل مشکلات مرتبط با ناباروری دچار مشکلاتی بودند و جهاد دانشگاهی با ورود به این موضوع توسط زنده‌یاد کاظمی آشتیانی توانست علاوه بر حل این نیاز، کشور را به هاب درمان نازایی در منطقه تبدیل کند.
 جهاد دانشگاهی در تأمین تجهیزات موردنیاز صنعت نفت نیز گام‌های مناسبی برداشت؛ زمانی که کشور به دلیل تحریم‌های ظالمانه با مشکلات فراوانی برای تأمین قطعاتی مانند دکل‌های حفاری و مته‌های موردنیاز برای صنعت گاز و نفت مواجه شده بود، جهاد دانشگاهی کشور را درزمینهٔ دکل‌های حفاری، موتورهای درون‌چاهی و تأمین سایر قطعات کشور بی‌نیاز کرد.
 *افزایش شبکه‌های تلویزیونی با خدمات مخابراتی جهاد دانشگاهی
 جهاد دانشگاهی در حوزه مخابرات نیز گام‌های مؤثری برداشت و توانست نیاز کشور به فرستنده و گیرنده را برطرف کند، درگذشته صداوسیما تنها دو شبکه داشت و افزایش تعداد شبکه نیازمند تأمین تجهیزات فرستنده و گیرنده بود، تأمین این قطعات نیز با مشکلات فراوانی همراه بود. هم‌اکنون ۸۰ درصد از ارسال صوت و تصویر توسط گیرنده و فرستنده با استفاده از علوم جهاد دانشگاهی صورت می‌گیرد.
 بحث‌های تجاری‌سازی نیز مطرح است و جهاد دانشگاهی با تأسیس سه پارک در کرمانشاه، استان البرز و پارک منحصربه‌فرد ملی که مربوط به فناوری نرم و صنایع فرهنگی است و تنها پارک کشور است که در حوزه فرهنگی و حوزه هنر و صنایع‌دستی و علوم‌انسانی فعالیت می‌کند و خدمات متعددی را به افراد و شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌دهد به نحوی که در حال حاضر ۵۰۰ شرکت از خدمات این مجموعه استفاده می‌کنند.
 *استفاده از ظرفیت نیروهای جوان و جهادی که به‌نوعی تقویت شعار «ما می‌توانیم» است، چه جایگاهی در ساختار جهاد دانشگاهی دارد؟
 جهاد دانشگاهی از ابتدای تأسیس بر اساس خودباوری جوانان که اعتمادبه‌نفس داشتند و اعلام می‌کردند که ما می‌توانیم بخشی از این نیازهای کشور را تأمین کنیم، شکل گرفت. همان‌طور که عرض کردم در ابتدای این انقلاب و بر اساس همین نگاه شاهد تأمین تجهیزات موردنیاز در زمان ۸ سال دفاع مقدس بودیم. بسیاری از این جوانان در آن زمان در مقطع کارشناسی بودند و توانستند کارهای ارزشمندی را انجام دهند.
 جهاد دانشگاهی تنها در حوزه فناوری فعالیت نداشت و به فعالیت‌های مرتبط با حوزه فرهنگی نیز وارد شد؛ به‌طوری‌که شاهد شکل‌گیری خبرگزاری ایسنا توسط جوان‌هایی بودیم که با استقبال فراوانی در میان جامعه مواجه شد و علاوه بر این سازمان ایسپا به‌عنوان یک سازمان افکارسنجی با خروجی دقیق توانسته اعتماد مردم را جلب کند. خبرگزاری قران ایکنا نیز با پخش برنامه‌های قرانی به ۲۳ زبان در فضای بین‌المللی نقش‌آفرین است.
 از سال ۸۱ بنا به گفته مقام معظم رهبری شاهد شکل‌گیری مناظرات دانشجویی هستیم و هرسال مناظرات دانشجویی برگزار می‌شود و سعی کردیم در حوزه فرهنگی در میان دانشجویان و با حمایت از وزارت علوم برگزار می‌شود.
 *یکی از انتقادات مطرح‌شده به جهاد دانشگاهی این است که در این نهاد از یک مقطعی مانند گذشته جوان‌گرایی صورت نگرفته است، نظر شما نسبت به این انتقاد چیست؟
 جوان‌گرایی در جهاد دانشگاهی همواره وجود داشته است؛ البته قبول دارم در مقاطعی شدت و ضعف داشته است. باید عنوان کرد جهاد دانشگاهی زمانی در دانشگاه بود و به‌راحتی با فارغ‌التحصیلان و دانشجویان ارتباط برقرار می‌کرد. اما درخواست خروج جهاد از فضای دانشگاهی ناخودآگاه منجر به کاهش ارتباط این نهاد با دانشجویان و جوانان شد؛ اما بسیاری از حوزه‌های جهاد کماکان با حضور و فعالیت‌های اداره می‌شود و شرکت‌های دانش‌بنیان مصداق توجه و حمایت جهاد دانشگاهی از جوانان است.
 *همان‌طور که مطلع هستید تحریم‌های سنگینی علیه کشور وضع‌شده و به گفته کارشناسان این حجم از تحریم‌ها اگر برای کشور دیگر اعمال می‌شد، آن کشور را فلج می‌کرد. جهاد دانشگاهی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها چه اقداماتی را انجام داده است؟
 علاوه بر خنثی‌سازی تحریم در زمان جنگ و تأمین تجهیزات فنی برای صنعت نفت، جهاد دانشگاهی هم اکنون در حوزه مخابرات و تولید آنتن ۵G که به‌عنوان پیشرفته‌ترین شبکه فناوری مطرح است فعالیت می‌کند و علاوه‌برآن در حوزه ریلی قطار ملی نیز ورود کرده است و قلب آن - که رئیس‌جمهور شهید نیز از آن بازدید کردند - توسط جهاد دانشگاهی ساخته‌شده است.
 اقدامات پزشکی جهاد دانشگاهی در سطح جهانی است؛ به‌طوری‌که پژوهشگاه رویان در میان ۱۰ مؤسسه پژوهشی در زمینهٔ پزشکی قرار دارد. به نظر من در شرایط تحریم استفاده از نیروهای متخصص و جوان جهاد دانشگاهی می‌تواند بسیاری از نیازها را تأمین کند و این نیروی جوان انقلاب از ابتدا امین و کمک دهنده دولت‌ها بوده‌اند. سامانه «صدف» - که تحسین وزیر علوم را به دنبال داشت و ایشان عنوان کردند ده‌ها سال است که نیازمند تأسیس یک بانک اطلاعاتی بودیم - توسط جهاد دانشگاهی انجام و طی آن از همه اقدامات در حوزه اختراع و فکرهای جدید رونمایی شد. ثبت ۸۵ هزار رکورد اختراعات در این سامانه نشان از موفقیت این سامانه دارد؛ بنابراین هر چه حمایت از جهاد دانشگاهی بیشتر باشد خدمات این نهاد علمی نیز افزایش خواهد یافت.
 *با توجه به گفته حضرتعالی مبنی بر تعامل جهاد دانشگاهی به‌عنوان یک نهاد انقلابی با دولت‌ها و استقرار دولت چهاردهم، جهاد دانشگاهی چه اقداماتی را می‌تواند انجام دهد؟
 می‌توان چارچوب مناسبی برای کمک و فعالیت جهاد دانشگاهی با دولت‌ها تعریف کرد باید اذعان کرد بودجه جهاد دانشگاهی همواره بسیار کم بود به‌طوری‌که از سال ۱۴۰۱ تاکنون بودجه این سازمان ۲.۵ برابر شده است؛ اما این میزان حتی کفاف پرداخت حقوق کارکنان این سازمان را نمی‌دهد.
 این سازمان امسال با توجه به شعار اعلامی از سوی مقام معظم رهبری مبنی بر «جهش تولید با مشارکت مردم» اقدامات خود را در تعامل مردم انجام می‌دهد که از جمله آنها می‌توان به بخش پژوهشکده گیاه دارویی که ۱۷ گونه گیاه دارویی تولید کند اشاره کرد که ۴ نوع آن با همکاری یک شرکت خصوصی انجام گرفت و در آینده شاهد حضور تولیدات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی در داروخانه‌ها خواهیم بود که در ادامه احتمالاً به خارج از کشور نیز صادر خواهد شد.
 شرکت‌های دانش‌بنیان کارگاه و آزمایشگاه‌های بزرگ می‌خواهند و جهاد دانشگاهی با قطعه‌بندی زمین موردنیاز آن‌ها را با قراردادی ۵۰ ساله تأمین کرده و این شرکت‌ها طبق توافق صورت گرفته باید ۲ تا ۴ درصد درآمد خود را در اختیار این نهاد قرار دهند امیدواریم جهاد دانشگاهی با تأمین منابع مالی از این بخش بتواند در بخش ساخت خط مترو ورود کرده و پروژه‌هایی را در این حوزه انجام دهد.
 *برخی از تحقیقات هنوز اجرا نشده و به‌اصطلاح کتابخانه‌ای مانده است، دلیل عدم اجرای این تحقیقات را در چه موضوعی می‌دانید؟
 مطابق قانون ۲۵ درصد از بودجه جهاد دانشگاهی توسط دولت تأمین می‌شود و جهاد دانشگاهی به‌عنوان یک واحد خودگردان باید ۷۵ درصد از منابع خود را تأمین کند، با بررسی‌های صورت گرفته مشخص‌شده که ۶۴۰ نوع علم در واحد جهاد دانشگاهی مورد تحقیق قرار گرفته؛ اما هنوز اجرایی نشده است؛ موضوع مرتبط با داروهای گیاهی که شما به آن اشاره کردید نیز از این دست است. اقدامات فراوانی در حوزه نفتی و ریلی و صورت گرفته است که نیاز به بودجه برای تولید انبوه دارد. بنده در سال جاری به دنبال تأمین بودجه از سوی دولت بودیم که متوجه شدیم امکان تأمین آن از این بخش چندان ممکن نیست؛ بنابراین جهاد دانشگاهی فعالیت‌هایی را به‌منظور مشارکت با بخش خصوصی آغاز کرد و امیدواریم در آینده با تأمین مالی و استفاده از این تحقیقات شاهد اتفاقات خوبی در این بخش باشیم.
 جهاد دانشگاهی امکان تأمین مترو را دارد اما شهرداری تهران برای تأمین مترو با شرکت‌های چینی قرارداد بسته است، جهاد دانشگاهی آمادگی خود را برای ساخت خطوط مترو اعلام کرده است و در آینده نزدیک نیز امکان ساخت قطارهای برون‌شهری نیز فراهم خواهد شد. در حال حاضر ۶ واگن برون‌شهری با موتور ساخت جهاد دانشگاهی ساخته‌شده است و ان‌شاءالله به زودی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
*شما به‌عنوان مدیر جهاد دانشگاهی چه نقدی به این سازمان دارید؟
 یکی از مسائل ما عدم‌حمایت از نیروی انسانی متخصص است که امیدواریم در حوزه معیشت کارکنان و سلامت آن‌ها اقداماتی انجام دهیم. در همین خصوص امسال قرار شد که یک معاینه کلی از کارکنان جهاد دانشگاهی صورت گیرد، هم‌اکنون مشاهده می‌شود که برخی از کارکنان به دلیل عدم شناسایی بیماری در زمان خود با مشکلات فراوانی مواجه شدند.
در زمان‌های قدیم که ما در جهاد بودیم فقط مسئول و عضو وجود داشت و مسئول نیز آورده بسیار کمی داشت؛ اما بیشترین مسئولیت بر عهده وی بود؛ این شکل فعالیت مصداق فعالیت جهادی بود، امیدوارم این شکل فعالیت بار دیگر بر جهاد دانشگاهی حاکم شود.
 *اگر بخواهید به‌عنوان یک فرد دانشگاهی نه عضو جهاد، نمره‌ای به جهاد دانشگاهی بدهید، این نمره چه میزان است؟
 پاسخ به این سؤال بسیار سخت است، از طرفی می‌توان نمره بالایی داد و از نگاهی دیگر می‌توان نمره کم داد. اگر پیش از ورود به جهاد و پیش از شناخت این نهاد قرار بود نمره بدهم قطعاً نمره کمی می‌دادم، اما به دلیل لمس موفقیت‌ها و دیدن تلاش جوانان متخصص ایرانی در میان این محدودیت‌ها قطعاً نمره بالایی به جهاد خواهم داد. امیدوارم دولت‌ها نیز با تبعیت از مقام معظم رهبری قدردان تلاش‌های صورت گرفته در این نهاد انقلابی باشند؛ زیرا با امکانات کم گام‌های بزرگی را در مسیر توسعه کشور برداشته است.
 *با توجه به موضوع مهاجرت نخبگان، نهادی؛ مانند جهاد دانشگاهی که نشان داده در مشکلات می‌توان روی آن حساب ویژه‌ای باز کرد، چرا مغفول مانده است؟
 در خصوص بحث مهاجرت نخبگانی که مطرح کردید باید عرض کنم مرکز ملی تحقیقات مغز با عنوان «نخستین سانان» - که در جهاد دانشگاهی در حال ساخت است - در زمینهٔ علوم‌شناختی، هوش مصنوعی و هوش طبیعی و رباتیک شکل خواهد گرفت که مورد نیاز محققان و درمان بیماران است. باتوجه‌به اینکه جمعیت به سمت پیری خواهد رفت، می‌توان از این مرکز برای درمان این بیماران استفاده کرد.
 انتظار می‌رود تا پایان سال یکی از آزمایشگاه‌های این مرکز راه‌اندازی شود و این مرکز باعث می‌شود بسیاری از محققان داخلی را در این بخش جذب کنیم، یکی از محققان ایرانی که در آمریکا بودند، اعلام کردند که در صورت راه‌اندازی این مرکز به ایران باز خواهند گشت.
 راه‌اندازی و تکمیل آزمایشگاه این مرکز می‌تواند منجر به مهاجرت معکوس در کشور شود و جهاد دانشگاهی می‌تواند به محلی برای تجمیع نخبگان تبدیل شود و با استفاده از تجارب محققان جهاد دانشگاهی سطح علمی خود را افزایش دهند و در این سازمان جذب شوند و یا برای فعالیت به سازمان‌های علمی دیگر مراجعه کنند.
 * دلیل غفلت نهادهای دولتی از جهاد دانشگاهی چیست؟
به نظر می‌رسد عدم معرفی فعالیت‌ها و خدمات انجام شده توسط جهاد دانشگاهی از سوی رسانه‌ها یکی از دلایل غفلت دولت‌ها از این نهاد انقلابی است و خبرگزاری ایسنا باید این مهم را عهده‌دار شده و اقدامات و دستاوردهای سازمان را به مخاطبان اطلاع‌رسانی کند. بنده با ورود به جهاد دانشگاهی شاهد تلاش‌های فراوانی از سوی جهاد دانشگاهی بودم. اما به دلیل عدم معرفی صحیح حتی برای بسیاری از مسئولان مغفول مانده است.
 صحبت‌های مقام معظم رهبری در خصوص خدمات جهاد دانشگاهی ارزشمند است، ایشان در صحبتی که با مسئولان جهاد داشتند از عدم شناخت جوانان از زنده‌یاد سعید کاظمی آشتیانی انتقاد داشتند و فرمودند که چرا جوان ایرانی رونالدو بازیکن پرتغالی را می‌شناسد؛ اما کاظمی آشتیانی از مفاخر علم ایران را نمی‌شناسد.
 جهاد دانشگاهی برنامه و جشنواره‌های فراوانی در خصوص معرفی دستاوردهای علمی این نهاد علمی داشته است؛ اما به نظر می‌رسد باید اقدامات بیشتری را در این‌خصوص انجام دهد. امیدوارم با سیری که در جهاد دانشگاهی آغاز شده است بتوانیم علاوه بر تأمین بودجه موردنیاز خود به دولت نیز کمک کنیم. خوشبختانه سرمایه‌های علمی و ارزشمندی در جهاد دانشگاهی وجود دارد که می‌تواند موتور محرکی برای پیشرفت‌های این سازمان باشد.